همانطور که در قسمت سوم اشاره شد در باستانشناسی جدید و روندگرا فرضیاتی ارائه می گردند، سپس باستانشناسان سعی می کنند تا این فرضیات را به بوته آزمایش بگذارند. بر خلاف باستانشناسی سنتی که نتایج بر پایه صلاحدید شخصی است، در باستانشناسی جدید نتایج نباید بر پایه نظریات شخصی و صلاحدید شخص باستانشناس باشد.
بنابراین آزمایش یک فرضیه و مدل از اصول اساسی باستانشناسی جدید می باشد. به عبارتی در باستانشناسی متکی بر مکتب روندگرا شهرت و قدرتهای فردی اشخاص در تایید یا رد نظریات جایگاهی ندارند و مانند علوم تجربی تنها معیار برای اعتبار نظریات تطبیق آنها با شواهد و مدارک می باشند. گاهی ممکن است پنهان کردن و نادیده گرفتن برخی شواهد توسط باستانشناس سنتی نتایج را دگرگون کند و نتایج آنگونه که مورد نظر فرد باستانشناس سنتی است، ارائه می گردند. بنابراین با اجتناب از جانبداری و دخالت دادن همه شواهد و نمونه ها در امر تحقیق، بر اعتبار و صحت استدلال در باستانشناسی می افزاییم.